“Sağlığın Sosyal Belirleyicileri”  İNSEV Yayınları’nın ikinci çeviri kitabıdır. Editörlüğünü Michael Marmot ve Richard Wilkinson’un yaptığı Social Determinants of Health (Oxford University Pres, 2006) 2006 yılında İngiliz Tabipler Birliği (BMA) Halk Sağlığı Kategorisi’nde Birincilik Ödülünü kazandı. Çeviri Barış Adiloğlu, Ceylan Ergül, Nilay Erten, İlker Kayı, Alaz Kılıçaslan, Güney Öztürk, Özgül Pamukçu, Leyla Pur, Ayşegül Tözeren ve Yeşim Yasin tarafından yapılmış ve kitap 2009 yılında yayınlanmıştır.

Sağlığın Sosyal Belirleyicileri, her biri alanlarında uzman çok sayıda yazarın kaleme aldığı, sağlık ile doğrudan ilişkili gıda, ulaşım, etnisite, cinsel davranışlar, erken yaşam, yaşlılık, barınma, işyerleri, mahalleler gibi pek çok alandaki araştırmaları ve bu araştırmalar sonucunda elde edilen kanıtlara dayanarak oluşturulan politik önermeleri içeren toplam 16 makaleden oluşmaktadır. Sağlığın Sosyal Belirleyicileri bu alanda şu ana dek yapılmış “en kapsamlı, en sarsıcı ve en saygın” araştırma olup özlü anlatımıyla sadece uzmanlarının değil toplumların “iyilik hali”yle ilgilenen herkes için temel başvuru metni özelliği taşımaktadır.

Sağlığın Sosyal Belirleyicileri kitabının editörlerinden Michael Marmot’un Türkçe Baskıya yazdığı Önsöz:

“Bu kitap – Sağlığın Sosyal Belirleyicileri – bireysel araştırmalardan yola çıkarak, elde edilen bulguları genel sonuçlar halinde toparlamak ve böylece politik eylemler için öneriler sunmanın yanında ayrıca, umuyoruz ki, sağlık eşitsizliklerinin azalmasına ve sağlıkta hakkaniyetin geliştirilmesine doğru ilerleyen bir yolculuğun çok önemli bir aşamasını temsil etmektedir.

Dünya Sağlık Örgütü’nün ricası üzerine kitabın ilk baskısını hazırladığımız dönemde, insanların içinde yaşadıkları koşulların, sağlıklarını nasıl etkilediğini özetlemiştik. Gözlemlediğimiz kadarıyla bu durum, Hipokrat’a, Ramazini’ye ve Kraliçe Viktorya Çağı’na kadar uzanan bir geleneğin devamıydı. Herkes İçin Sağlık hedefiyle, 1978 yılında yayınlanan Alma Ata Bildirgesi, sağlıkta sosyal koşulların önemini açık bir şekilde vurgulamaktadır, tıpkı Britanya’daki Sağlık Eşitsizlikleri Hakkında Kara Rapor ve sağlığın geliştirilmesi ile ilgili Ottawa Bildirgesi’nde olduğu gibi. Dolayısıyla, biz kendimizi, sağlık alanında yeni bir düşünme yolu kurup, onu tanıtan kişiler olarak görmüyoruz.

Pratikte, sağlığın sosyal belirleyicileri, sağlık ve toplum hakkında geçerli olan görüşlerden önemli ölçüde farklı bir hale geldi. Zengin ülkelerde, sağlık, artan bir şekilde yaşam tarzı ile ilgili bireysel seçimler ya da tıbbi hizmetlere erişim sorunu olarak görülmektedir. Sağlık, ekonomik düzenlemeler ile bağlı olduğu ölçüde, tüm toplumların ya da bireylerin ekonomik başarılarına ya da hatalarına da katkı yapmaktadır. Düşük gelirli ülkelerde, en çok öldüren hastalıkların denetim altına alınması ve daha sonra sağlık sistemleri üzerinde en fazla durulan konular olmuştur.

Adından da anlaşılacağı gibi, Sağlığın Sosyal Belirleyicileri’nin bakış açısı farklıdır. Kanıtlara göre, erken çocuk gelişimi, iş koşulları, yaşama koşulları, ekonomik eşitsizlikler ve bir o kadar da yaşam tarzı belirleyicileri gibi kavramların tümü, sağlık ve sağlıkta hakkaniyet adına birincil öneme sahiptir. Görünüşe göre, ses getiren bir konuya değinmiş durumdayız. Giriş bölümünde açıkça belirtildiği gibi, DSÖ Avrupa Bürosu tarafından yayınlanan ve temel olarak bu kitabın özeti olan Solid Facts [Katı Gerçekler] politika yapıcıları da kapsayan birçok okuyucuya ulaşmıştır.

Böylece yolculuktaki ikinci basamağa sıra gelmiştir: Sağlığın Sosyal Belirleyicileri Komisyonu (SSBK). SSBK, bu kitapta dile getirilen çalışmaları ortaya çıkaran kaynak olarak görülebilir. Bu komisyon, DSÖ genel direktörü JW Lee tarafından kuruldu. Komisyonun amacı, politika için gerekli olan kanıtları toparlamaktı. Sağlığın Sosyal Belirleyicileri kitabının Türkçe baskısını okuyacak olan okurlara, SSBK tarafından yayınlanan raporu da okumalarını tavsiye ederim: Closing the Gap in a Generation [Uçurumu Bir Nesilde Kapatmak]. SSBK raporu, aynen burada olduğu gibi, araştırmaları toparlayarak, yalnız zengin ülkeler için değil, tüm toplumlar için, politik tavsiyeler haline getirmektedir.

Amacımız, tüm toplumlar ve halklar için anahtar konumundaki bir sorun – sağlığın adil paylaşımı – hakkında en iyi bilimsel kanıtları ortaya koymaktır. Dünya genelinde, bundan daha önemli başka ne olabilir?”